Kültür için Alan

“Kültür yöneticisi kurumsal sürdürülebilirlik ve stratejiye yönelik bir sorumluluk taşısa da diğer sektörlerden farklı olarak daha aktif ve proje bazlı çalışır. Proje odaklı çalışma alışkanlığı bütçesel sebeplerle olabilir zira farklı kültür politikaları çerçevesinde ana hamisi olmayan kültür kurumları bir portföy yönetimi mantığında hibeler, iş birliği projeleri, sponsorluklar, bilet gelirleri ve başka bütçe kalemleri içinde farklı kaynaklardan yararlanır. Görsel sanatlar alanında sergi organizasyonları, gösteri sanatlarında oyun sahneleme, turne, konser ve festivaller proje yapısına uygun başı ve sonu belli etkinliklerdir. Bu sebeplerden dolayı kültür yöneticisinin iyi bir proje yöneticisi olması da beklenir. Proje yönetiminde yer, süre ve bütçe kavramlarında kesinlik sağlandıktan sonra, tıpkı kültür yönetiminin fonksiyonlarında belirttiğimiz gibi planlama, uygulama, raporlama ve kontrol adımları uygulanır. Bu çalışmaları yaparken takip ettiğimiz kriterler performans, maliyet ve zamanı yönetmeye yönelik olmalıdır.

Projeleri bir bütünü oluşturan küçük birimler olarak algılarsak bu adımların atılması sırasında kültür kurumu olarak stratejik önceliklerimizi de unutmamalıyız. Kurum olarak strateji, bizi uzun erimli hedeflerimize adım adım taşıyacak bir yol haritasıdır. Burada yolumuzu kaybetmemek için kullandığımız en önemli araç, kutup yıldızı olarak nitelendirdiğimiz vizyonumuzdur. Vizyon çalışmaları kurum içindeki değerlerimizin bizi taşıyabileceği en etkin noktadır, bu noktaya ulaşmak için hem değerlerimizi hem de varlık sebebi olan etkinliklerimizi gözden geçirmeli ve sorgulamalıyız. Stratejik yönetimde en büyük sorunlardan biri Simon Sinek’in “Altın Çember” yaklaşımında (“Neden” sorusunu odağa koyan daha sonra “Nasıl?” ve “Ne?”  sorularına yanıt veren yaklaşımdır) en kritik halka olan “Neden?” sorusunun cevabının birlikte verilememesi, iletişim sorunları veya kurumsallaşmanın hantallığından gelen, belirlenen değerlerin günlük rutin içinde unutulması veya önemli görülmemesidir. Bu soru, kültür kurumunu değer listesini birlikte ve şeffaf bir şekilde oluşturup, bu değerlerin öncelediği projelere ağırlık verdiği ve yetkinliklerini doğru kullandığı durumda; her adımda üzerine koyarak geliştirdiği bir stratejik yola çıkarır. Yine Simon Sinek’in girişimcilik dünyasında farkındalık yarattığı Altın Çember yaklaşımının diğer bir unsuru da stratejik yönetimde “misyon” kavramına denk gelen “Nasıl?” sorusunun proje özelinde nasıl yanıtlandığıdır. Misyon kurumun varlık sebebidir, hangi kaynaklarla, hangi modelle bir çıktı sağlayacağı; bu çıktıların sürdürülebilirlik sorgusunda kurumun sosyal ve finansal amaçlarına nasıl hizmet edeceği ve kaynak kullanımını nasıl oluşturacağı kurumun projeye attığı imzadır.

Projelerin kaynak tespiti, projenin geliştirilmesine katkı sağlayan Sorun Analizi sonrasında oluşan fikirlerin değerlendirilmesi ve uygun fikirlerin uygulama öncesinde kaynak analizinin yapılmasıyla sağlanır. Burada belirsizlikle başa çıkma, kolektif bir bilinç ve yön oluşturma, kaynak verimliliği sağlama, eylemi bir bağlama oturtma, ekip ve iş birliği oluşturma, kısa süreli amaçlarla orta ve uzun vadeli amaçların eşgüdümü için planlama, deneysel bir yönetim anlayışındansa, daha çok tercih edilen bir yöntemdir. Kültür kurumunun çevikliği ve esnekliği kurumun dışardan daha deneysel bir yönetim anlayışı olduğu intibası verebilir ancak dışarıdan kaynaklanan belirsizlikleri yönetebilmek, ve kısa vadeli amaçları gerçekleştirerek orta ve uzun erimde başarılı olmak için, kurumun planlama kaslarını geliştirmesi gerekir. Nitekim kaynakların gittikçe erozyona uğradığı; ekolojik kaynakların kullanımı konusunda duyarlılığımızın arttığı, finansal kaynakların çeşitli ekonomik krizler dolayısıyla daha azaldığı, piyasalarda rekabet yerine dayanışma reçetelerinin önerildiği (coopetition) ve insan kaynağının yetenek seçkisiyle karşımıza çıktığı bir dönemde kültür kurumları da imza attıkları projelerde sürdürülebilirlikle ilgili hassasiyetlerini proje işleyişine yansıtacaklardır.

Literatürde bu hassasiyetin yanında ulaşılması istenen amaçlar için belirli özellikler belirlenmiştir. Bunların kısaca SMART (Specific, Measurable, Attainable, Realistic, Time_Bound) kelimelerinin baş harfleriyle hatırlayabiliriz. Kurumun vizyonuna hizmet edecek projeleri geliştirirken dikkat edeceği unsurların başında netlik, amacın ölçülebilir ve ulaşılabilir olması, kurum kapasitesini geliştirmek için zorlamakla birlikte gerçekçi amaçlara hizmet etmesi ve öngörülen sürede erişilebilir olması sıralanabilir.

Kültür kurumlarının girişimcilik potansiyeli aslında bir hayali gerçekleştirmek üzerinden tetiklense de, kurum yöneticisinin sorumlulukları arasında kişisel bir hayalin peşinde koşmak yerine ekip, paydaşlar ve tüm ekosistem içinde kabul gören nihai hayali gerçekleştirmek için kaynakların peşine düşmek yer alır.  Farkında ve en yetkin kaynak kullanımını destekleyen, bir maraton koşucusu olarak kendini stratejik bir yol için hazırlamış halde yola çıkmak ve nihai hedef için gerekli ara adımları en doğru bir şekilde almak kültür yöneticisinin sorumlulukları arasında bulunmaktadır. Kültür yöneticisi kendini mutlu hissettiği ve adadığı işi yaparken toplumsal rolünün de bilincinde ilerler. Sosyal fayda ve etki konusunda projesinin dokunduğu noktalara geniş bir perspektiften bakabilme yeteneğine sahiptir. Bu yetenek, kültür yönetimi bölümünde de bahsettiğimiz disiplinlerarası yaklaşım ve farklı disiplinlerden öğrenme ile gelişir ve çözüm odaklı bir davranışa evrilir.

Proje yönetiminde çok önemli başka bir nokta da bütçe konusudur. Finansal sürdürülebilirlik konusu kültür ve sanat alanında çok rahat konuşulan bir konu değildir. Kurum için çalışanların yüksek motivasyonu ve adanmışlığı ile profesyonel performansları diğer sektörlerle karşılaştırılmaz; proje için iş tanımlarının ötesinde bir sorumluluk almaları varsayımlarda bulunulabilir.  Ancak her projenin en önemli unsurlarından biri bütçe dağılımında proje içinde yer alan işlerin profesyonel bir şekilde yapılmasının sağlanmasıdır. Zira bu yaklaşım projenin paydaşlarının işlerini yapabilmeye devam etmesi ve profesyonel şekilde ilerlemeleri için elzemdir. Bu konuda yaşanan bir aksilik ya da eksiklik projenin genel başarısını etkileyeceği için projenin açacağı sosyal alan ve tartışmayı da zedeleyebilir. Bu nedenle hem planlama hem de uygulama aşamasında gerçekçi ve profesyonel bir bütçe yönetimin yapılması kültür kurumun sürdürülebilirliğinde önemli rol oynar.

Proje yönetimi ve stratejik yönetim bir döngü içinde akar. Bir dönemin son halkaları bir sonraki dönemin veya projenin planlamasına katkı sağlar. Bu döngü uygulamanın bitmesiyle sona ermez. Mutlaka raporlama ve kontrol adımlarının dahil edilmesi ve, bu alanlara kaynak ayrılmasına özen gösterilmelidir. Ancak bu şekilde hem bireysel hem de kurumsal kazanımlar örtük bir doğadan açık bir doğaya geçer, yazılır, tartışılır, arşivlenir bir sonraki adımlar için notlar alınır.

Yönettiğimiz projelerin büyüklüğüne göre kullandığımız araçların da çeşitlendiğine şahit olabiliriz. Günümüzde iletişim konusunda sosyal medya araçlarının farklı segmentler için oynadığı rollerin yanında dijital mecrada birçok fikir geliştirme, bu fikirleri projeleştirme ve proje takip uygulamaları da kullanılmaktadır. Kültür yöneticisi hem kurum içindeki akışı takip edebilmek hem de proje kırılımındaki tanımlanmış işleri görebilmek için faaliyetlerini dijital mecrada en rahat takip edeceği seçeneği baştan belirlemelidir. Bu tür araçlarla geliştirdiğimiz fikirlerin uygulamaya geçmesi ve proje haline gelmesi için tüm adımların üzerinden geçip güncellemeler, düzenlemeler yapılmalı; proje tekrardan değerlendirilmelidir. Kurumumuzu sürdürülebilir kılan ve stratejik farklılaşmada önemli rol oynayan unsur, hayallerimizi gerçekleştirmede kullandığımız fikir ve kavramlardır; ayrıca bunların profesyonelce uygulanmasında kullandığımız yöntemler ve araçlardır.

İçerik Geliştirme: Gökçe Dervişoğlu Okandan
Video: Moxie Film Production

Kaynakça
The Cultural and Creative Industries: A Review of the Literature
Management and the Arts, William J. Byrnes
Unesco CREATIVE ECONOMY REPORT
Stakeholder Theory
U-School, Ego to Eco
Unesco, Policies and Measures that Support Digital Transformation of Cultural and Creative Industries
Tools for Taking Action, Stanford University
Project Management Institute
IKSV, Kültür Politikaları Çalışmaları Raporları
Toplumsal Dönüşüm ve Yaratıcı Endüstriler Raporu
Kültür Endüstrileri ve Kimlik & Telif Hakları

Dervişoğlu Okandan, Gökçe (2022) “Türkiye’de Yaratıcı Girişimcilik”, Sanat. Kültür.Yönetim- Sanat ve Kültür Yönetimi için Çağdaş Teoriler ve Uygulamalar içinde ed. Marcus Graf ve Ali Güney, Istanbul, KETEBE.””